Osoby transpłciowe są częścią społeczeństwa. Niestety nadal brak jest akceptacji i chęci zrozumienia potrzeb tych osób, co często wywołuje u nich poczucie wykluczenia , stygmatyzacji, stresu mniejszościowego. Na szczęście dzięki poruszaniu tematu transpłciowości na różnych platformach zjawisko to staje się szerzej znane, podejście do różnorodności płciowej zmienia się, a osoby transpłciowe coraz częściej mogą liczyć na zrozumienie i wsparcie.
Transpłciowość można określić jako zjawisko polegające na niezgodności między płcią przypisaną przy urodzeniu a płcią odczuwaną. Przykładowo, osoba, która urodziła się jako kobieta, może czuć się mężczyzną, lub osobą innej płci. Nasilająca się z biegiem lat dysforia płci, czyli dyskomfort, lub cierpienie wynikające z braku akceptacji swojego ciała skłania te osoby do rozpoczynania terapii hormonalnej czy poddawania się zabiegom chirurgicznym mającym upodobnić ciało zgodnie z odczuwaną płcią.
Jak wygląda terapia hormonalna?
Warunkiem rozpoczęcia terapii hormonalnej, jest opinia psychologiczno-seksuologiczna. Podczas spotkań z psychologiem uzyskujemy informację, czy dana osoba spełnia kryteria niezgodności płci, nie prezentuje problemów z obszaru zdrowia psychicznego, które mogą utrudniać podjęcie świadomej decyzji i ma dostateczną wiedzę na temat tranzycji. Decyzja o rozpoczęciu leczenia hormonalnego musi być podjęta z rozwagą, ponieważ niektóre zmiany zachodzące pod wpływem leków są nieodwracalne, a mogą pojawiać się już na początkowych etapach terapii.
W przypadku transpłciowych mężczyzn podaje się preparaty testosteronu. W Polsce dostępne są:
- Leki do podawania domięśniowego
- testosteron w żelu,
Preparaty różnią się czasem działania, sposobem podawania i ceną, jednak efekty jakie uzyskujemy są podobne.
W przypadku transpłciowych kobiet terapia jest bardziej złożona. Podaje się preparat estrogenu oraz antyandrogen, ponieważ sam estrogen nie zahamuje wydzielania endogennego testosteronu produkowanego przez gonady, a tym samym nie uzyskamy zadowalających efektów feminizujących.
Preparaty estrogenu dostępne w Polsce:
- preparaty doustne ( tabletki)
- preparaty w formie żelu,
- plastry
Część osób używa również preparatów domięśniowych, lecz są niedostępne w Polsce.
Antyandrogeny dostępne w Polsce, stosowane doustnie:
- octan cyproteronu
- spironolakton
W Polsce terapia hormonalna jest refundowana jedynie dla transpłciowych kobiet ( dotyczy to większości preparatów zawierających estradiol oraz octanu cyproteronu).
Jakie mogą być efekty terapii hormonalnej?
- Jako efekty terapii u transpłciowych kobiet możemy wymienić: wzrost piersi, redystrybucję tkanki tłuszczowej, uzyskanie gładszej, bardziej delikatnej skóry, zahamowanie wzrostu owłosienia w strefach androgenizależnych
- U transpłciowych mężczyzn natomiast: obniżenie głosu, zwiększenie masy mięśniowej, pojawienie się owłosienia w strefach androgenozależnych, przerost łechtaczki.
Bywa , że efekty terapii nie spełniają oczekiwań. Zawsze należy uświadomić osoby rozpoczynające terapię hormonalną uzgadniającą płeć, że Mitem jest stwierdzenie, że im wyższe stężenie hormonów, tym lepsze efekty. nie ma prostej zależności pomiędzy stężeniem hormonów we krwi a efektami klinicznymi, np. że im większe stężenie estrogenu, tym większego rozmiaru piersi możemy się spodziewać. Wiele zależy od uwarunkować genetycznych osoby. W rzeczywistości im wyższe stężenie hormonów płciowych, tym większe ryzyko i działań niepożądanych.
Terapia hormonalna nie wpływa na zmianę kształtu kości, np. guzów czołowych, żuchwy i bywa, że transpłciowe kobiety poddają się zabiegom feminizacji twarzy . Bywa, żetTranspłciowe kobiety decydują się również na operację strun głosowych, ponieważ barwa głosu nie ulega zmianie pod wpływem terapii hormonalnej feminizującej.
Jeżeli chodzi o Osoby niebinarne, czyli takie, które nie identyfikują się w pełni z żadną z płci i mają określone potrzeby, to terapia hormonalna może stanowić wyzwanie. Bywa, że udaje się zaspokoić tylko część potrzeb.
Efekty uboczne terapii hormonalnej
Przed zastosowaniem terapii hormonalnej należy poinformować osoby o wszystkich możliwych efektach ubocznych.
Transpłciowe kobiety:
- Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa (tylko w przypadku dosutnych preparatów estrogenu),
- guz prolaktynowy
- rak piersi ( nieistotne klinicznie) ·
- kamica pęcherzyka żółciowego,
- podwyższone stężenie trójglicerydów we krwi ( preparaty doustne)
Transpłciowi mężczyźni
- Poliglobulia (zwiększona liczba erytrocytów we krwi- hematokryt )·
- Zaburzenia funkcji wątroby (nieistotny klinicznie)
- Nadciśnienie tętnicze
- Hypercholesterolemia ( podwyższone stężenie LDL i nie-HDL)
Terapia hormonalna – czy są jakieś przeciwwskazania?
Leczenie hormonalne jest bezpieczne, jeżeli jest prowadzone według wytycznych lekarza oraz gdy regularnie wykonywane są badania laboratoryjne – hormonów i innych parametrów, na które mogą wpływać hormony).
Jak przygotować się na wizytę u specjalisty?
W przypadku transpłciowych kobiet na wizytę u endokrynologa należy przynieść opinię psychologiczno- seksuologiczną o spełnieniu kryteriów niezgodności płci oraz zaświadczenie od psychiatry o braku przeciwwskazań do odbycia terapii. Konieczne są także badania laboratoryjne
Transpłciowy mężczyzna powinien przygotować USG piersi oraz wynik konsultacji ginekologicznej, zbadaniem USG narządu rodnego.
U wszystkich potrzebne są także badania laboratoryjne.
dr n. med. Anna Kępczyńska-Nyk
endokrynolog i seksuolog