Zespół policystycznych jajników, z ang. polycystic ovary syndrome (PCOS), to jedno z najczęstszych schorzeń hormonalnych, z którymi borykają się kobiety na całym świecie. Charakteryzuje się złożonym spektrum objawów, które mogą obejmować nieregularne cykle menstruacyjne, dodatkowe owłosienie typu męskiego, trądzik czy wypadanie włosów. To złożona choroba, która stanowi wyzwanie diagnostyczne oraz terapeutyczne, wpływając nie tylko na zdrowie fizyczne, ale także psychiczne pacjentek.

Choć PCOS jest chorobą obejmującą wszystkie okresy życia kobiety, to pełen obraz kliniczny rozwija u kobiet w okresie reprodukcyjnym. PCOS dotyczy nawet od 6 do 13% kobiet w wieku rozrodczym.

Jednym z głównych objawów PCOS mogą być zaburzenia owulacji. W związku z tym wiele kobiet z PCOS może mieć problemy z zajściem w ciążę. Zrozumienie tego schorzenia oraz dostęp do skutecznej opieki medycznej są więc kluczowe, zwłaszcza dla tych pacjentek, które marzą o macierzyństwie.

Przyczyny zespołu policystycznych jajników

Wiele kobiet z zespołem policystycznych jajników pragnie poznać przyczynę swojego schorzenia. Niestety dokładne przyczyny PCOS nie są do końca znane. Uważa się, że jest to choroba wieloczynnikowa.

Jednym z głównych objawów są zaburzenia równowagi hormonalnej, w szczególności wzrost poziomu hormonów takich jak testosteron, LH (hormon luteinizujący) oraz insulina. Insulinooporność, czyli stan, w którym komórki organizmu przestają reagować na insulinę, prowadzi do zwiększonej produkcji androgenów (męskich hormonów płciowych) przez jajniki.

Dodatkowo istotną rolę w PCOS odgrywają czynniki genetyczne.

Wpływ na PCOS mogą mieć także czynniki środowiskowe, takie jak nieodpowiednia dieta i zły styl życia, prowadzące do otyłości.

W ostatnich latach coraz częściej mówi się, że za powstawanie PCOS mogą odpowiadać także zanieczyszczenia środowiska i ekspozycja na szkodliwe substancje chemiczne.

Objawy zespołu policystycznych jajników

PCOS najczęściej towarzyszą zaburzenia miesiączkowania. Nieregularność cykli menstruacyjnych może objawiać się jako zatrzymanie miesiączkowania (wtórny brak miesiączki) lub nieregularne krwawienia (okresy między miesiączkami powyżej 35 dni).

Dodatkowo, wiele kobiet z PCOS doświadcza trudności z zajściem w ciążę z powodu nieregularnej owulacji lub całkowitego braku owulacji.

Kobiety cierpiące na zespół policystycznych jajników często zmagają się z hiperandrogenizmem, czyli z nadmierną produkcją męskich hormonów płciowych, zwanych androgenami. Hiperandrogenizmowi towarzyszą takie objawy jak:

  • trądzik,
  • hirsutyzm, czyli nadmierne owłosienie na twarzy, klatce piersiowej czy brzuchu,
  • otyłość brzuszna,
  • łysienie typu męskiego,
  • łojotok.

W PCOS mogą wystąpić także takie objawy, jak:

  • zmęczenie,
  • zaburzenia snu,
  • obniżony nastrój,
  • problemy z utrzymaniem prawidłowej masy ciała,
  • zwiększone ryzyko wystąpienia zaburzeń metabolicznych, takich jak insulinooporność i cukrzyca typu 2.

Kolejnym charakterystycznym objawem PCOS są wielotorbielowate jajniki, widoczne w badaniu ultrasonograficznym.

Rozpoznanie zespołu policystycznych jajników

Aby dokonać rozpoznania PCOS kluczowe jest stwierdzenie dwóch z trzech następujących objawów klinicznych:

  • obecność nieregularnych cykli menstruacyjnych,
  • objawów klinicznych lub biochemicznych hiperandrogenizmu,
  • wysokie AMH lub wielotorbielowate jajniki, widocznych na badaniu ultrasonograficznym.

W diagnostyce PCOS istotne jest także wykluczenie innych schorzeń, takich jak np. nadczynność tarczycy czy hiperprolaktynemia, które mogą dawać podobne objawy.

Policystyczne jajniki w badaniu ultrasonograficznym

W badaniu usg jajników u pacjentek z PCOS można zaobserwować charakterystyczne cechy, które wskazują na obecność wielotorbielowatych jajników.

Wewnątrz policystycznego jajnika widoczne są liczne małe pęcherzyki, zwykle o średnicy mniejszej niż 10 mm, rozmieszczone w korze jajnika.

Dodatkowo objętość jajnika u pacjentek z zespołem policystycznych jajników (PCOS) może być zwiększona w porównaniu z jajnikami zdrowych kobiet. Zazwyczaj, objętość jajnika w PCOS wynosi powyżej 10mL.

Leczenie zespołu policystycznych jajników

Leczenie zespołu policystycznych jajników (PCOS) zależy od indywidualnych objawów kobiety. Należy również uwzględnić w nim plany prokreacyjne pacjentki.

Główne cele terapeutyczne obejmują poprawę regularności cykli menstruacyjnych, redukcję objawów hiperandrogenizmu, kontrolę insulinooporności oraz zarządzanie ryzykiem powikłań metabolicznych.

Pierwszym krokiem w leczeniu PCOS jest zmiana stylu życia, obejmująca zdrową dietę, opartą na produktach o niskim indeksie glikemicznym. Istotna jest również regularna aktywność fizyczna oraz kontrola masy ciała.

Dodatkowo, stosowane są różne opcje farmakologiczne, w tym doustne środki antykoncepcyjne, które pomagają w regulacji cyklu menstruacyjnego i zmniejszeniu hiperandrogenizmu poprzez kontrolę poziomu hormonów.

W przypadku pacjentek starających się o dziecko, leczenie może obejmować leki wspomagające owulację, takie jak klomifen lub letrozol, gonadotropiny oraz procedury medyczne, takie jak in vitro.

Istotna w terapii PCOS jest również kontrola stanu zdrowia metabolicznego, tj. monitorowanie poziomu cukru we krwi, lipidów oraz ciśnienia krwi.